Op 30 april heeft de Raad van State een uitspraak gedaan. Het is een tussenuitspraak na een procedure van vier en een half jaar. Het komt erop neer dat minister Madlener binnen een half jaar het Tracébesluit (TB) Ring Utrecht A12/A27 moet repareren. Hij moet zorgen of aantonen dat hij de stikstofneerslag op eikenbossen op de Veluwe meer vermindert dan in het TB is weergegeven en zorgen voor meer natuurcompensatie op de Veluwe dan is aangegeven in het TB.
Zie voor meer informatie de site van de Kerngroep Ring Utrecht.
Dat roept de vraag op waarom de Veluwe genoemd wordt als regio waar de stikstofbelasting omlaag moet. Het gaat toch om een verbreding rond Utrecht? En waarom telt Amelisweerd niet mee? Heel begrijpelijke vragen! Wie hierop het antwoord wil weten moet zich verdiepen in de manier waarop de natuur in Nederland al dan niet wordt beschermd.
Amelisweerd: voor de Tracéwet alleen maar een compensatieopgave
Wanneer het Rijk een weg wil aanleggen of verbreden maakt zij daarbij gebruik van de Tracéwet uit 1993. De Tracéwet gaat sterk uit van het belang van die aanleg of verbreding. Als die voldoende is onderbouwd, kan volgens de wet geen natuurbelang dat tegenhouden. De Tracéwet gaat er dan vanuit dat de natuur die moet wijken “voldoende gecompenseerd wordt”. En hoe waardevoller de natuur, hoe meer compensatie er nodig is. Dat wil zeggen: in oppervlakte, hectaren dus. De natuurcompensatie hoeft niet van gelijke kwaliteit te zijn, maar hoeft slechts te voldoen aan wat een provincie als passend op de nieuwe plek vindt. In dit geval worden dat vooral schrale en soortenrijke graslanden tussen Bunnik en ZeIst. Het te kappen deel van Amelisweerd wordt in hectaren best ruim gecompenseerd, ruim 10 hectare. De kwaliteit is natuurlijk onvergelijkbaar!
De enige manier waarop je het kappen van een bos voor verbreding kunt tegenhouden is dus door nut en noodzaak van die verbreding aan te kaarten. De Kerngroep stond daarin sterk: de onderbouwing van Rijkswaterstaat rammelde aan alle kanten. Tijdens de hoorzitting in november bij de Raad van State moest zelfs de landsadvocaat erkennen dat de prognoses voor 2040 waarop de noodzaak is onderbouwd eigenlijk niet meer reëel zijn. Het is daarom buitengewoon vreemd en teleurstellend dat de Raad van State in de tussenuitspraak van 30 april min of meer stelt dat de keuze van een project bij de minister ligt en eventueel de Tweede Kamer en dat het niet aan de Raad van State is om daarover te oordelen. In de uitspraak zijn alle twijfels die de Staatsraad tijdens de zitting naar voren bracht niet meer terug te vinden.
Natura 2000: meer rechten
Waarom komen dan die eikenbossen op de Veluwe, tientallen kilometers verder, in beeld? Omdat de door Rijkswaterstaat zelf voorspelde toename van het snelwegverkeer in 2040 tot gevolg heeft dat de ecologische kwaliteit van de Natura 2000-bossen op de Veluwe (langs de A1) verder achteruit holt. En voor de Europees vastgestelde Natura 2000 gebieden geldt de Europese Habitatrichtlijn die eist dat die gebieden van een robuuste ecologische kwaliteit zijn of dat maatregelen worden getroffen om die kwaliteit te garanderen.
Amelisweerd is geen Natura 2000-gebied, maar de Veluwe wel. Vanwege de Habitatrichtlijn en de gevolgen voor de Veluwe werd het eerdere Tracébesluit in 2019 vernietigd. Om stikstofruimte te vinden om kwaliteitsverlies tegen te gaan of te compenseren heeft het Rijk daarna 8 boerderijen in de regio rond de Veluwe en het Binnenveld opgekocht. De Raad van State oordeelt nu dat dit onvoldoende soelaas biedt en dat ook de compensatie voor niet af te wenden natuurverlies onvoldoende is. De minister heeft nu 26 weken om met een aanpak te komen die het kwaliteitsverlies van de natuur op de Veluwe wel dekt.
Natuur op achterstand
Hoe dan ook, de natuur staat juridisch steeds weer op achterstand. De bossen van Amelisweerd maken deel uit van het Natuurnetwerk Nederland (NNN, vroeger EHS geheten). Vergelijkbaar essentieel voor het behoud van de natuurkwaliteit van Nederland, maar juridisch niet beschermd zoals Natura 2000-gebieden, die dat wel zijn dankzij het Europees recht. Het beschermen van Natura 2000-gebieden is trouwens ook al een hele opgave. Het Rijk overtreedt met haar falende stikstofbeleid feitelijk al jarenlang de wet en trekt zich nu zelfs niets aan van de rechterlijke uitspraak van het Greenpeace arrest van dit jaar.
Het wordt eens tijd om de wetgeving niet uit te laten gaan van de veronderstelde legitimiteit van natuurbedreigende projecten zoals in de Tracéwet. Maar we moeten juist de waarde en de belangen van de natuur meer als uitgangspunt nemen. Niet een zwak omkleed “ja, mits”, maar “nee, kijk eerst goed hoe het anders kan”. Want als één ding duidelijk is geworden in de strijd rond Amelisweerd is dat zoveel goede en gezonde alternatieven opkomen wanneer je niet uitgaat van de gebaande asfaltweg.
Weg met de Tracéwet dus.